Verlossingen bij koeien

Als jonge jongen kon ik mij in het verleden geen mooier leven voorstellen dan het mijne. Ik groeide op op een boerderij waar mijn vader en mijn opa in eigen beheer een flink aantal koeien hielden. Als jonge jongen hoefde ik daar uiteraard niet bij te gaan helpen, maar het feit dat ik dat wel deed, was niet meer dan normaal. Mijn geluk kon niet op, op onze ouderlijke boerderij. Er gebeurden dan ook bijna voortdurend allerlei interessante zaken voor een jongeling op de boerderij. Een stadsjongen kan zich dat misschien niet goed voorstellen, maar ieder kind dat op een boerderij van een veehouder is opgegroeid, zal kunnen beamen dat dit een bijzonder boeiende "experiëntie" is geweest.

Eén van de meest boeiende ervaringen voor een kind op een veehouderijbedrijf zijn de verlossingen die er iedere keer opnieuw weer bij de koeien plaatsvinden. Ook al is iedere verlossing in grote lijnen hetzelfde, toch is daar ook weer zoveel variatie tussen, dat het voor iedereen die dit meemaakt toch altijd weer iets bijzonders is. Als kind vond ik echter de problematische verlossingen wel het meest interessant. Dat is nogal logisch, dunkt mij. Als een kalf niet op de normale wijze uit de koe vandaan is te halen, komt er meestal "veterinaire" hulp aan te pas. En dat heeft voor een veehouder natuurlijk minder plezierige aspecten, want de rekening daarvan moet natuurlijk wel worden betaald. Maar de wijze waarop een veearts vaak nog wel in staat is om een dergelijke verlossing tot stand te doen brengen, is voor een kind een belevenis op zich.

Als een kalf te groot is om op een normale wijze het geboortekanaal te kunnen passeren, of als het geboortekanaal daartoe niet ruim genoeg is, zal er een 'sectio caesarea' moeten gaan plaatsvinden. En dat is voor een kind uiteraard buitengewoon interessant. Het kalf wordt dan niet aan de achterkant uit de koe vandaan gehaald, maar aan de zijkant. En de koe? Zij blijft daarbij soms gewoon rechtop op haar benen staan. Het schijnt haar meestal niet zo erg te deren.

Voor een 'sectio caesarea' moet niet alleen de buikwand worden doorgesneden, maar ook verschillende andere lagen. Pas dan zal men de uterus gewaar kunnen worden. Als dit bij vrouwen in het ziekenhuis gebeurt, zal men dat als leek niet mee kunnen gaan maken. Maar het mooie is dat dit bij koeien wel mogelijk is. Alle bij mensen zo normale gevoeligheden die dat verhinderen, komen bij koeien totaal niet ter sprake. Voor een kind is een dergelijke operatie dan ook uitermate boeiend en leerzaam. Er vloeit bij dit alles natuurlijk ook wel het nodige bloed, maar voor een kind wat op een boerderij is opgegroeid, is dat geen probleem. Het aantal gevallen waarin een kind dat op een boerderij meemaakt, zijn immers legio.

Na een laparotomie moeten al de verschillende lagen die zijn doorgesneden, uiteraard weer worden gehecht. Voor een veearts leek mij dat het vervelendste aspect van het uitvoeren van een 'sectio caesarea'. Ook voor een jongen als mij was dat geen interessant aspect van dit hele gebeuren, want in vergelijking tot de andere handelingen welke de veearts voor de 'sectio caesarea' had uit te voeren, was dit aspect van zijn werk weinig spectaculair. De koe hield natuurlijk wel verschillende littekens aan zo'n operatie over. Niet alleen aan de huid, maar ook aan de verschillende lagen die inwendig waren doorgesneden. En vooral van die inwendige littekens zal de koe later last kunnen gaan ondervinden. Door die inwendige littekens zal de mobiliteit van bepaalde inwendige organen ook flink kunnen worden verhinderd. En met name ook de mobilteit van de uterus. Bij een inseminatie die later eventueel bij een dergelijke koe zal worden uitgevoerd, kan dat een belettende factor gaan vormen.

Als de 'sectio caesarea' eenmaal is afgelopen, zal de koe vaak spoedig weer blijken te herstellen. De verre van hygiënische omstandigheden waaronder een dergelijke operatie in de stal van de veehouder heeft moeten plaatsvinden, lijkt de koe nauwelijks te hinderen. En meestal zal de veehouder er een dik en goed gezond kalf aan blijken over te houden.

Soms is echter een 'sectio caesarea' niet mogelijk. Als het geboorteproces reeds al te ver gevorderd is geweest, zal het kalf ook niet op die wijze geboren kunnen gaan worden. Dan komt er een andere methode in beeld. De ondertussen vaak reeds gestorven vrucht, moet dan nog wel eventjes uit het geboortekanaal van de koe worden verwijderd. De wijze waarop dat gebeurt, is ook voor een boerenzoon enigszins onprettig om mee te maken. Een dergelijk kadaver moet dan namelijk met een draadzaag in stukjes en beetjes uit het geboortekanaal worden verwijderd. Deze methode wordt foetotomie genoemd. Laat men dat achterwege, dan zal er een rottingsproces bij het kadaver op gaan treden. En dat zal de koe dan niet overleven. Want de bacteriën die daarbij in de bloedbaan van de koe terecht komen, zijn dodelijk voor de koe. De bacterie die overheerst bij de rottingsprocessen in kadavers is de bacterie: "Actinomyces pyogenes".

Na een openbuikoperatie komen er nogal frequent nare gezondheidseuvelen naar voren, die vaak hun oorzaak vinden in adhesies tussen verschillende plaatsen van het peritoneum. Adhesies zijn vliezen of strengen, die óf dun en doorzichtig, óf die dik en vrij stug zijn. Ze bestaan voor het grootste deel uit littekenweefsel, hetgeen hier een soort inwendig bindweefsel is. Ze kunnen tussen bepaalde organen gelegen zijn, waardoor ze die organen vast met elkaar verbinden. Bijvoorbeeld tussen de intestini en de uterus, of tussen de tubae uterinae en de ovaria. Maar ze kunnen ook om een enkel orgaan heen zitten. Daarbij wordt dat orgaan in feite ingepakt. Door adhesies kunnen de ovaria en de tubae uterinae hun functies soms niet meer goed uitoefenen. Met een verminderde kans op bevruchting tot gevolg. De adhesies tussen de verschillende plaatsen van het peritoneum, die zich vaak bij vrouwen na een sectio caesarea vóórdoen, zijn waarschijnlijk wel het meest bekend. Er is dus sprake van een adhesie wanneer er weefsels aan elkaar gaan hechten, terwijl ze dat onder normale omstandigheden niet doen. Buikvliesverklevingen worden veroorzaakt door littekenweefsel, dat zich gevormd heeft na een aandoening van het peritoneum. Dat littekenweefsel kan bindweefselstrengen vormen die tot buikvliesverklevingen kunnen leiden. Maar de bindweefselstrengen zoals die welke in het cavum abdominis van mensen vóórkomen, hoeven niet alleen expliciet met aandoeningen in het abdomen van de betreffende persoon in verband te staan. Ze kunnen ook op andere plaatsen in het lichaam vóórkomen en ze kunnen daar dus ook hinder veroorzaken. Bindweefselstrengen kunnen reeds congenitaal aanwezig zijn. En ze kunnen bijvoorbeeld in het bekken van de koe de mobiliteit van de uterus beperken. Bij de fertilisatie en bij de partus kan dat een complicerende factor zijn.

In de geboorteweg bij koeien kunnen zich óók adhesies voordoen. En de labia kunnen door adhesies geheel of gedeeltelijk aan elkaar zijn verkleefd. Deze labia maken deel uit van de uitwendige geslachtsorganen van de koe (de vulva). De labia zijn twee huidplooien aan weerszijden van de vulva, die de vulva gedeeltelijk bedekken. De wetenschappelijk benaming voor de genoemde adhesies is: 'synechiae vulvae'. Regelmatige infectie van de vulva en de vagina, evenals verwondingen aan de geslachtsorganen, kunnen de oorzaak zijn van adhesies tussen de labia van de koe. Dergelijke adhesies kunnen de partus ook bemoeilijken. En ze kunnen eveneens een sta in de weg zijn bij het uitvoeren van een inseminatie bij een koe. Zelfs in de vagina van een koe kunnen zich adhesies voordoen. Als inseminator heeft men van de adhesies aldaar niet veel last.

Niet alle vruchten van koeien zullen zich in de uterus tot normale kalveren hebben kunnen ontwikkelen. Afwijkende en/of dode kalveren komen zo nu en dan ook voor. Het vervelende hiervan is dat de geboorte hiervan regelmatig problemen oplevert, vooral de geboorte van monstruositeiten. Dat komt omdat deze soms de meest merkwaardige misvormingen hebben. Deze wangedrochten zijn vaak ook niet meer in leven bij het afkalven van de koe. Het gegeven dat een vrucht bij de afkalving van de koe vaak niet meer in leven is, is een uitermate complicerende factor bij de geboorte. De geboorte van niet-afwijkende levenloze kalveren, levert normaal gesproken overigens ook al een complicerende factor op. Aan het verschijnsel van de 'misvormingen', de 'vorm-abnormaliteiten' en de 'horror-schepselen' die zich in de natuur om allerlei verschillende redenen kunnen voordoen, wordt onder anderen binnen de teratologie uitgebreid aandacht besteed. Voor de wetenschap zijn al deze vorm-afwijkingen zeker interessant, maar voor de veehouder, waarbij de geboorte van die misvormingen heeft plaatsgevonden, betekenen ze een onwelkomende schadepost.